سرنوشت تلخ پزشکی که اثر شستن دست ها را کشف کرد! - وبلاگ ماریانا

به گزارش وبلاگ ماریانا، در روز هایی که مدام دست هایمان را می شوییم تا ضد عفونی کنیم بد نیست بدانیم 155 سال پیش پزشکی بر سر این کشف، روانۀ بیمارستان روانی شد.

به گزارش ، در این روزها که از شیوع ویروس کوید 19 و بیماری کرونا در ایران می گذرد و تا به امروز جان بسیاری از هم میهنان مان را گرفته و در کشور های دیگر نیز رواج یافته و شبانه روز قربانی می گیرد، شاید به اندازۀ تمام عمرمان دست هایمان را شُسته باشیم! آن قدر که در روز های اول لطیفه های بامزه ای در سطح فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دربارۀ دست شُستن های بسیار دست به دست می شد.

اما جالب است بدانید در قرن 19 و اول بار که یک پزشک مجارستانی به نام دکتر ایگناتس زمل وایس به مزایای پزشکی شستن دست ها مشخصا برای کاهش عفونت پی برد هیچ کس حرف او را جدی نگرفت و حتی پزشکان به او خندیدند یا بر او خشم گرفتند. (البته منظور از اول بار این نیست که ارزش دست شستن قبل از او شناخته نبود. منظور کشف رابطه عفونت های منجر به مرگ مادران در بیمارستان با دست های آلوده است.)

او در یک درمانگاه مامایی در بیمارستان عمومی وین کار می کرد و از این که می دید مادرانی که در درمانگاه فرزند خود را به دنیا می آورند بیش از مادرانی که در خانه زایمان می کنند جان می سپارند شگفت زده شده بود. زیرا قاعدتاً موضوع باید معکوس می بود. مدت ها تحقیق کرد و دریافت مشکل از پزشکان است و حین رفت و آمد آنان بین اتاق عمل و رفتن نزد نوزادان اتفاقی می افتد.

از این رو از آنان خواست دست های خود را با محلولی از آب لیمو و کلر و مکرر و باحوصله بشویند، اما پزشکان دیگر او را به سُخره گرفتند و می گفتند بین دست آنان و مرگ مادران هیچ ارتباطی وجود ندارد و از اتهام دست های آلوده خشمگین می شدند و می گفتند تمیز ند؛ حال آن که زمل وایس شستن عادی را کافی نمی دانست و در واقع می خواست بگوید ضد عفونی کنید، اما هنوز علم با این پدیده آشنا نبود!

پایان پزشکان از اصرار او خسته شدند و حساسیت زمل وایس بر دست شستن کار را به شکایت کشاند و با تصور این که به بیماری روحی وسواس مبتلا شده او را به بیمارستان روانی منتقل کردند.

تاریخ دقیق کشف او 20 مارس 1847 بود و سال ها زحمت برای واداشتن دیگران نتیجه نداده و سر از تیمارستان درآورده بود! در همان جا هم بیکار ننشست و پزشکانی را که بدون ضد عفونی کردن دست ها اقدام به زایمان می کردند عامل قتل مادران توصیف کرد و روزی که اصرار داشت از تیمارستان خارج شود و به بیمارستان برود مورد ضرب و شتم نگهبانان قرار گرفت و بعد از دو هفته درگذشت.

یک روایت هم این است که قانقاریا گرفت، ولی در این که پاداش زحمات علمی خود را با کتک نگهبانان گرفت تردیدی نیست. تردید در این است که به خاطر آن درگذشت یا نه!

حسرت بار بود که نبود تا ببیند برخی از پزشکان همان بیمارستان دست های خود را به شیوه ای که خواسته بود شستند و دیدند که مرگ و میر مادران کمتر و کمتر می شود و در نهایت به صفر رسید.

زمل وایس البته تنها از شستن دست ها سخن گفته بود و به عفونت و میکروب ها اشاره ای نکرده بود تا این که لویی پاستور نظریۀ میکروبی بیماری ها را ارایه داد و جوزف لیستر کار بر روی میکروب شناسی را آغاز کرد.

سال ها بعد که دیگر ضرورت ضد عفونی کردن و شستن دست ها و گندزدایی از محیط به امری بدیهی و لازم الرعایه در تمام بیمارستان های دنیا بدل شد، نام زمل وایس از منظری دیگر ثبت شد: اثر زمل وایس یا واکنش زمل وایس به عنوان اصطلاحی دربارۀ مقابلۀ علم با باور های غیر علمی یا خرافی و عامیانه.

همچنین جالب است بدانید 8 سال و دو ماه پیش و در بهمن 1390 در ایران و در تالار انتظامی خانۀ هنرمندان نمایشی با عنوان دست های دکتر زمل وایس به روی صحنه رفت که نمایشنامۀ آن را نغمۀ ثمینی نوشته بود. هم او که بعدتر با نوشتن داستان سریال شهرزاد ساختۀ حسن فتحی به شهرت رسید.

کل نمایشنامۀ دست های دکتر زمل وایس در واقع یک مونولوگ است و پیام فروتن آن را روی صحنه برد و رضا بهبودی هم نقش زمل وایس را بازی کرد. آخرین روز های زندگی پزشک در تیمارستان که به اهمیت دست شستن برای نجات جان مادران، پی برده بود و پس از مرگ او لویی پاستور میکروب را کشف کرد و در صحنۀ نمایش هم مدام دارد دست های خود را در ظروف آب می شوید.

چنان که گفته شد زمل وایس چند سال بعد هم زنده نماند تا ببیند کشف لویی پاستور بر نظرات او صحه گذاشت و مادران نجات یافتند چه رسد به این که حدس بزند 155 سال بعد همه جا در مقابله با کرونا از شستن دست ها سخن گفته می شود.

8 سال پس از نوشتن و روی صحنه بردن آن نمایشنامه در ایران، اما نویسنده و کارگردان می بینند که همه دارند دست های خود را می شویند مثل دکتر زمل وایس!

منبع: عصر ایران